Οι δαπάνες των ευάλωτων νοικοκυριών στην Ελλάδα αναμένεται να αυξηθούν έως και κατά 1,6 δισ. ευρώ μεταξύ 2027 και 2032 λόγω της εφαρμογής του νέου συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών (ETS2) για τα κτίρια και τις οδικές μεταφορές. Μια νέα μελέτη της Green Tank και της Facets συνιστά ένα μείγμα άμεσων και μακροπρόθεσμων μέτρων, κόστους έως 15,5 δισ. ευρώ, με την αξιοποίηση του Κοινωνικού Ταμείου για το Κλίμα (SCF) και άλλων διαθέσιμων πόρων για την προστασία των ευάλωτων νοικοκυριών, συμβάλλοντας παράλληλα στην επίτευξη των κλιματικών στόχων.

Το Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών 2 (ETS2) θα εισαγάγει την τιμολόγηση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα στους τομείς των κτιρίων και των οδικών μεταφορών από το 2027. Η εφαρμογή του αναμένεται να αυξήσει το κόστος ενέργειας και μεταφορών για τα νοικοκυριά που βασίζονται στα ορυκτά καύσιμα, με τις μεγαλύτερες επιπτώσεις να αφορούν τις πιο ευάλωτες κοινωνικές ομάδες.

Πρόκειται για μια κρίσιμη στιγμή, καθώς τα κράτη μέλη της ΕΕ-27 καταρτίζουν επί του παρόντος τα εθνικά τους σχέδια για το κοινωνικό κλίμα για την περίοδο 2026-2032. Τα σχέδια αυτά θα καθορίσουν τον τρόπο με τον οποίο κάθε χώρα σκοπεύει να αντιμετωπίσει αυτές τις προκλήσεις αξιοποιώντας τα διαθέσιμα κονδύλια και προωθώντας περαιτέρω την πορεία προς την κλιματική ουδετερότητα.

Η μελέτη της Πράσινης Δεξαμενής και της Facets, με τίτλο “Συστάσεις για πολιτικές και μέτρα για τον μετριασμό των επιπτώσεων της εφαρμογής του ETS2 στην Ελλάδα “, έχει ως στόχο να ενημερώσει τη διαδικασία αυτή, αξιολογώντας τις κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις του ETS2 στα ελληνικά νοικοκυριά και προτείνοντας στοχευμένα μέτρα για τον μετριασμό τους. Τα κύρια συμπεράσματα συνοψίζονται παρακάτω:

1. Τα ελληνικά νοικοκυριά αντιμετωπίζουν ήδη σημαντικές δυσκολίες ακόμη και πριν από την έναρξη του νέου συστήματος τιμολόγησης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα: το 26,5% του πληθυσμού βρέθηκε να είναι ευάλωτο στην ενέργεια και το 13,9% στις μεταφορές.
2. Το νέο σύστημα αναμένεται να αυξήσει τις δαπάνες των ευάλωτων νοικοκυριών κατά 833 εκατ. ευρώ έως 1,6 δισ. ευρώ την περίοδο 2027-2032, αυξάνοντας περαιτέρω τον αριθμό των ευάλωτων νοικοκυριών κατά περίπου 0,9%-1,5% για την ενεργειακή ευπάθεια και 1,1%-2,1% για την ευπάθεια στις μεταφορές.
3. Για την παροχή άμεσης ανακούφισης, η μελέτη προτείνει άμεση εισοδηματική στήριξη συνολικού ύψους 742 εκατ. ευρώ έως 1,42 δισ. ευρώ (15,5%-29,7% του ΣΚΠ, πολύ κάτω από το ανώτατο όριο του 37,5% που ορίζει ο κανονισμός).
4. Για τις μακροπρόθεσμες λύσεις για την ενεργειακή ευπάθεια, μέτρα όπως η κοινωνική στέγαση, οι ρηχές ή βαθιές ανακαινίσεις, οι αντλίες θερμότητας και τα φωτοβολταϊκά συστήματα (ατομικά ή μέσω ενεργειακών κοινοτήτων) που απευθύνονται σε συγκεκριμένους υποπληθυσμούς αναμένεται να ωφελήσουν 276.000-348.000 νοικοκυριά, με εκτιμώμενο συνολικό κόστος 6,8-8,4 δισ. ευρώ για την περίοδο 2027-2032.
5. Ομοίως, στις οδικές μεταφορές, η επιδότηση της χρηματοδοτικής μίσθωσης ηλεκτρικών οχημάτων σε περιφερειακές περιοχές και η παροχή εκπτώσεων στις δημόσιες συγκοινωνίες στις μεγάλες πόλεις αναμένεται να κοστίσει 1,18-1,28 δισ. ευρώ και να διευκολύνει την ευπάθεια στις μεταφορές για 262.000-282.000 νοικοκυριά. Δεδομένης της δυνατότητας άντλησης άλλων πόρων πέραν του SCF, η μελέτη προτείνει επίσης τη διάθεση επιπλέον 3,2-4,3 δισ. ευρώ για την αναβάθμιση των υποδομών μεταφορών (δημόσιες μεταφορές, σιδηρόδρομοι, λεωφορεία).
6. Το συνολικό κόστος αυτών των επενδύσεων, συμπεριλαμβανομένων των άμεσων πληρωμών –11,9-15,5 δισεκατομμύρια ευρώ – μπορείνα καλυφθεί με την πλήρη αξιοποίηση του SCF(4,78 δισεκατομμύρια ευρώ), τα πρόσθετα έσοδα από τον πλειστηριασμό δικαιωμάτων ETS2(2,75-6,34 δισεκατομμύρια ευρώ) και μέρος των εσόδων από τον πλειστηριασμό δικαιωμάτων ETS1(4,33 δισεκατομμύρια ευρώ).

“Η μελέτη δείχνει ότι η εφαρμογή του ETS2 μπορεί να αποτελέσει σημαντική ευκαιρία τόσο για την αντιμετώπιση του ευρέως διαδεδομένου φαινομένου της ενεργειακής και μεταφορικής ευπάθειας στην Ελλάδα όσο και για τη μείωση του ανθρακικού αποτυπώματος των κτιρίων και των οδικών μεταφορών. Το κλειδί είναι η μόχλευση πηγών χρηματοδότησης πέρα από το Κοινωνικό Ταμείο για το Κλίμα “, δήλωσε η Ιωάννα Σούκα, αναλύτρια ενεργειακής πολιτικής στο The Green Tank.

“Πέρα από την άμεση οικονομική στήριξη των ευάλωτων νοικοκυριών, η οποία θα αμβλύνει προσωρινά μόνο τις επιπτώσεις του ETS2, η πραγματική αντιμετώπιση της ενεργειακής και μεταφορικής ευπάθειας απαιτεί στοχευμένα διαρθρωτικά μέτρα – όπως ανακαινίσεις σπιτιών, αντικατάσταση καυστήρων πετρελαίου με αντλίες θερμότητας, εγκατάσταση ηλιακών φωτοβολταϊκών, προώθηση της ηλεκτρονικής κινητικότητας και βελτίωση των δημόσιων μεταφορών“, δήλωσε ο καθηγητής Δημήτρης Λάλας του Facets.

Σημειώσεις για τους συντάκτες:

• Μπορείτε να διαβάσετε την πλήρη μελέτη “Συστάσεις για πολιτικές και μέτρα για τον μετριασμό των επιπτώσεων της εφαρμογής του ETS2 στην Ελλάδα” εδώ.
• Η μελέτη διεξήχθη στο πλαίσιο του έργου LIFE Effect (LIFE23 GIC BE LIFE EFFECT), το οποίο αποσκοπεί στην ενίσχυση των γνώσεων, των ικανοτήτων και της δικτύωσης της κοινωνίας των πολιτών και άλλων ενδιαφερόμενων φορέων σχετικά με δύο νέα εργαλεία της πολιτικής της ΕΕ για το κλίμα: το σύστημα εμπορίας εκπομπών της ΕΕ για τις οδικές μεταφορές και τα κτίρια (ETS2) και το Κοινωνικό Ταμείο για το Κλίμα.
• Για τον εντοπισμό των ευάλωτων πληθυσμών, η μελέτη χρησιμοποίησε λεπτομερή στοιχεία από την Έρευνα Οικογενειακών Προϋπολογισμών (HBS), τα οποία παραχωρήθηκαν ευγενικά από την ΕΛΣΤΑΤ.
• Το Κοινωνικό Σχέδιο για το Κλίμα της Ελλάδας είναι ανοικτό για δημόσια διαβούλευση από τις 5 έως τις 18 Ιουλίου 2025 στη διεύθυνση: https://www.opengov.gr/home/2025/07/04/9939.